Często od zakażenia do momentu rozpoznania choroby mija wiele miesięcy, a nawet lat. Wczesna diagnostyka boreliozy jest konieczna do skutecznego leczenia, oraz do uniknięcia poważnych powikłań.

     W Polsce na boreliozę rocznie zapada około 40 000. Liczba ta może być zaniżona z powodu trudności w diagnozowaniu tej choroby. Dziś, aby zarazić się boreliozą nie trzeba chodzić po lesie. Kleszcze doskonale przystosowały się do warunków jakie panują w miastach – możemy je spotkać w parkach, w przydomowym ogródku, a nawet w centrum miast. Mimo maleńkich rozmiarów – są one niezwykle dobrze zaadaptowane do przeżycia. Ich niedojrzałe postacie to larwy, które przekształcają się następnie w nimfy, a ostatecznie – w postać dorosłą. Każda forma kleszcza może przenosić boreliozę. Kleszcz może przetrwać bez żywiciela nawet do 800 dni! Nic dziwnego, że gatunek ten niezwykle szybko rozprzestrzenia się.

   Pierwszym – i najbardziej rozpoznawalnym objawem boreliozy jest rumień w miejscu ukąszenia przez kleszcza. Bakteria jest jednak dużo bardziej podstępna. Wykazuje bowiem wiele cech przystosowawczych, które utrudniają jej zwalczanie. Wykazuje ona znaczny polimorfizm – może przyjąć jedną z dwóch form, z których każda wymaga leczenia innym antybiotykiem. Kolejnym utrudnieniem są bardzo powolne podziały bakterii – co 12-14 godziny. Sprawia to, że trudno utrafić antybiotykiem w moment podziału – a tylko wtedy możemy ją zabić. Cykl rozwojowy bakterii jest bardzo długi – trwa aż do 4 tygodni. Stosowanie antybiotyku zbyt krótki czas może więc okazać się nieskuteczne.

    Największym problemem jednak są niespecyficzne objawy boreliozy. Wspomniany wyżej rumień nie zawsze się pojawia. W początkowej fazie choroby możemy nie mieć żadnych objawów. Z czasem: po kilku tygodniach, albo miesiącach mogą natomiast pojawić się różne niespecyficzne objawy, których lekarze zwykle nie łączą z boreliozą. Krętki przemieszczają się wraz z krwią do wszystkich narządów – w tym: do mózgu. Do niespecyficznych objawów boreliozy należą m.in.: gorączki, dreszcze, nagłe uczucia gorąca, zmęczenie, ociężałość, słaba odporność, wypadanie włosów, drętwienie kończyn bez powodów, bóle gardła, bóle kostne, zaburzenia w funkcjonowaniu pęcherza, spadek libido, nieregularne miesiączki, bóle żołądka, bóle jelit, palpitacje serca, zmiany w tempie tętna, bóle głowy, bóle i kurcze mięśni, bóle w piersiach, zadyszka, tiki mięśni, sztywność szyi, wrażliwość na światło, rozmazane widzenie, przeszywające bóle, uczucie palenia pod skórą, dzwonienie w uszach, drżenie rąk, trudności w zapamiętywaniu, trudności w znalezieniu słowa, problemy z koncentracją, brak orientacji, zmiany nastroju, stany depresyjne, drażliwość, przerywany sen, problemy z snem, nadmierna reakcja na alkohol, czterotygodniowa cykliczność objawów: 2 tygodnie lepiej, 2 tygodnie gorzej, nadwrażliwa skóra, alergie, wrażliwość na chemikalia, zapalenie wątroby, bezdech nocny, mimowolne skurcze mięśni, porażenie nerwów, zapalenie nerwu trójdzielnego.

   Jak widzimy lista objawów boreliozy jest bardzo długa. Większość z nich masuje do wielu różnych schorzeń. To wszystko sprawia, że diagnostyka boreliozy jest trudna i często przedłuża się. Chorzy przechodzą masę badań, których wyniki nie wskazują na żadną groźną chorobę. Chorzy często są pozostawieni sami sobie. Niejednokrotnie lekarze sugerują pacjentom, że cierpią na hipochondrię, albo zaburzenia psychosomatyczne. Choroba ta bywa też często mylona z reumatoidalnym zapaleniem stawów, nerwica, fibromialagią, stwardnieniem zanikowym bocznym, czy toczniem rumieniowatym. Jak zatem diagnozować?

   Lekarze kierują pacjentów zwykle na badania serologiczne tj. test Elisa, lub metoda Western-blot. Metody te mają jednak spore ograniczenia. Potrzebny jest pewien czas, zanim wytworzą się oznaczane metodami serologicznymi przeciwciała. Dlatego szybka diagnostyka tymi metodami nie jest możliwa. Czasem zakażenie Borelią może upośledzać odpowiedź immunologiczna. Wówczas wynik testu będzie ujemny, zaś infekcja będzie się dalej rozwijać.

  Najskuteczniejszą metodą diagnostyczną są obecnie badania genetyczne. Pozwalają one na zbadanie samego kleszcza, lub – w przypadku braku kleszcza – osoby zarażonej. Diagnostyka boreliozy i innych chorób odkleszczowych oparta na metodach PCR (np. Real Time - PCR) jest testem bardzo czułym. Do badań dopuszcza się analizę z płynów ustrojowych takich jak: mocz, krew, czy płyn mózgowo - rdzeniowy. Najskuteczniejsze wyniki uzyskamy, kiedy do badania zaniesiemy samego kleszcza.