2014-10-29
Markery, które należy oznaczyć w diagnostyce raka prostaty to PSA w surowicy i PCA 3 w moczu. Nerki badamy poprzez podstawowe badanie moczu, a także kreatyninę i mocznik. Układ moczowo płciowy mogą też zaatakować HPV, Chlamydia trachomatis i Mycoplasma genitalium. W laboratorium można je wykryć. Oznaczanie markerów w diagnostyce raka prostaty.
1. PSA  w surowicy krwi
Najważniejszym markerem raka prostaty jest PSA (Prostate Specific Antigen - antygen specyficzny dla prostaty). Zmienione chorobowo komórki gruczołu krokowego uwalniają PSA do krwi w znacznie większym stopniu niż niezmienione. Po 40 roku życia badanie poziomu PSA powinno być wykonywane przynajmniej raz do roku, niezależnie od tego czy występują objawy chorób prostaty czy nie. Natomiast niezależnie od wieku, badanie powinien wykonać każdy mężczyzna, który zauważa u siebie jakikolwiek z niepokojących objawów, takich jak przerywany strumień moczu, częsta lub pilna potrzeba oddania moczu, potrzeba kilkukrotnego wstawania w ciągu nocy w celu oddania moczu, uczucie, że pęcherz nie jest całkowicie pusty, krew w moczu lub ból dolnej części pleców lub kości.

W przypadku, gdy stężenie PSA jest podwyższone lekarz może dodatkowo zlecić wykonanie oznaczenia wolnej frakcji PSA (fPSA, free PSA). Wyliczony na podstawie oznaczeń PSA całkowitego i wolnego wskaźnik umożliwia zróżnicowanie między rakiem prostaty, a innymi chorobami tego gruczołu oraz podjęcie decyzji czy konieczna jest biopsja prostaty.

2. PCA3 w moczu
PCA3 (Prostate Cancer Gene 3) jest molekularnym biomarkerem służącym do diagnostyki raka prostaty oraz oceny agresywności nowotworu. Na wynik testu nie mają wpływu: łagodny przerost prostaty, zapalenie prostaty i inne niezłośliwe choroby prostaty. Test mierzy stosunek PCA3 RNA do PSA RNA. Niewskazany do stosowania u mężczyzn, u których podczas ostatniej biopsji stwierdzono nietypową proliferację groniastą. Metoda oznaczenia opiera się na oznaczeniu w próbce moczu mRNA uzyskanego z komórek prostaty, które znalazły się w moczu badanego po odpowiednim masażu prostaty, wykonanym bezpośrednio przed oddaniem moczu.

Procedura diagnostyczna zakłada, że przy niepokojącym wyniku badania palpacyjnego oraz wzroście PSA, przy równoczesnym spadku wskaźnika fPSA/PSA, należy oznaczyć PCA3 w moczu. Oznaczenie to ma na celu weryfikację czy należy zastosować biopsję, gdyż do wzrostu stężenia PSA może dochodzić nie tylko w przypadku raka gruczołu krokowego, ale i łagodnego rozrostu prostaty, zakażeń czy urazów mechanicznych. Dlatego pewien odsetek biopsji prostaty, badania obciążonego ryzkiem i stanowiącego dyskomfort dla pacjenta, zlecany jest niepotrzebnie.

Badania funkcji nerek.
Objawy, które mogą sugerować choroby nerek to pieczenie i bolesność w trakcie oddawania moczu, częstomocz, częste oddawanie moczu w nocy, ciemno podbarwiony, krwisty mocz, mętny mocz o ostrej woni przypominającej zapach amoniaku, bolesność okolicy lędźwiowej nienasilająca się podczas ruchu, podwyższone ciśnienie krwi.

1. Badanie ogólne moczu
Badanie ogólne moczu jest podstawowym badaniem odzwierciedlającym funkcję układu moczowego, służącym do wykrywania m.in. chorób nerek i zakażeń układu moczowo-płciowego. Obecność w moczu białka lub glukozy świadczyć może o zaburzeniach funkcji nerek, m.in. w przypadku zapalenia kłębuszków nerkowych, zakażeń układu moczowego, a także w niewydolności krążenia i cukrzycy. Niepokojącym objawem jest wysoki poziom erytrocytów i leukocytów w moczu. Obecność erytrocytów świadczyć może o krwawieniu z różnych odcinków układu moczowego, a pojawienie się zwiększonej liczby leukocytów występować może w stanach zapalnych w obrębie układu moczowego (m.in. zapalenie pęcherza moczowego, miedniczek nerkowych, cewki moczowej, kamicy dróg moczowych).

2. Oznaczanie poziomu kreatyniny i mocznika
Kreatynina ma zastosowanie w diagnostyce laboratoryjnej chorób nerek, ponieważ jest wydalana z organizmu wyłącznie przez nerki. Stężenie kreatyniny w surowicy jest wykładnikiem czynności nerek o sprawdzonej przydatności klinicznej. Jego podwyższenie odpowiada zmianom przesączania kłębuszkowego, aczkolwiek do jego bezpośredniej oceny stosuje się oznaczenia klirensu kreatyniny. W warunkach fizjologicznych stężenie kreatyniny zależy głównie od masy mięśniowej. Oznaczanie wielkości przesączania kłębuszkowego (GFR), na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy, służy do oceny funkcji filtracyjnej nerek. Obniżenie wartości GFR świadczyć może o pogorszeniu funkcji filtracyjnej nerek.

Mocznik z kolei to związek wytwarzany głównie w wątrobie, końcowy produkt rozkładu białek. Podwyższone wartości współczynnika, będącego stosunkiem stężenia mocznika do stężenia kreatyniny w surowicy, wskazywać mogą na m.in. zaburzenia czynności nerek, zaburzenia metaboliczne lub odwodnienie organizmu.

3. Pozostałe badania
Oprócz powyższych w laboratoriach Diagnostyki można oznaczyć:
- poziom kwasu moczowego w surowicy - badanie, które zależy od wielkości przesączania kłębuszkowego i może być pomocne przy monitorowaniu funkcji nerek;
- stężenie cystatyny C w surowicy - ze względu na stabilność cząsteczki i zależność stężenia cystatyny C w surowicy jedynie od wielkości filtracji kłębuszkowej, białko to jest dobrym markerem funkcji nerek;
- stężenie elektrolitów (Na, K) w surowicy ma na celu rozpoznawanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej występujących m.in. w chorobach nerek lub w odwodnieniu organizmu; nieprawidłowy poziom elektrolitów może powodować zaburzenia rytmu serca.

Badania chorób infekcyjnych układu moczowo-płciowego metodami biologii molekularnej
Sieć laboratoriów Diagnostyka do wykrywania zakażenia układu moczowo-płciowego oferuje metodę PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), która należy do metod biologii molekularnej. Za jej pomocą można wykryć obecność materiału genetycznego (DNA lub RNA) wirusa czy bakterii. Oznaczenia te mogą być wykonywane znacznie wcześniej niż oznaczenie przeciwciał przeciwko drobnoustrojom wywołującym infekcję w organizmie. W przypadku niektórych infekcji (np. HPV) badania genetyczne są jedyną metodą pozwalającą na wykrycie przyczyny infekcji, a w przypadku innych (np. Mycoplasma genitalium) duże wymagania związane z hodowlą In vitro powodują, że badania molekularne są wiarygodną metodą potwierdzenia zakażenia.

Badania PCR cechują się wysoką czułością w porównaniu do innych, niemolekularnych metod i gwarantują uzyskanie jednoznacznego wyniku. Materiałem do badań w kierunku infekcji dróg moczowo-płciowych są wymazy.

1. Wirus HPV (wirus brodawczaka ludzkiego)
Zakażeniu tym wirusem ulega co druga aktywna seksualnie kobieta, lecz najczęściej nosicielami wirusa HPV są mężczyźni. Zakażenie onkogennymi typami wirusa jest najważniejszym czynnikiem chorobotwórczym odpowiedzialnym za rozwój raka szyjki macicy. W Polsce rak ten jest drugim po raku piersi najczęściej diagnozowanym nowotworem u kobiet. Co roku jest on rozpoznawany u prawie 4000 Polek. Niestety połowa tych kobiet umiera z powodu zbyt późnego wykrycia nowotworu. Przez wiele lat zakażenie może przebiegać bezobjawowo, dlatego kobiety zgłaszają się do lekarza dopiero w bardzo zaawansowanym stadium rozwoju raka. Niestety często jest już za późno na podjęcie skutecznego leczenia. Oznaczenie metodą PCR materiału genetycznego wirusa brodawczaka ludzkiego w wymazie z dróg moczowo-płciowych u mężczyzn (cewka moczowa, prącie, odbyt, miejsca zmienione chorobowo) jest badaniem pozwalającym na wczesne wykrycie i leczenie zakażenia.

2. Chlamydia trachomatis
W Polsce odsetek zakażonych kobiet do 25 roku życia wynosi 20-40 procent. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w całej Europie Zachodniej odnotowuje się rocznie około 5,5 miliona zakażeń tą bakterią. Niezdiagnozowane i nieleczone zakażenie Chlamydia trachomatis (Ch. trachomatis) może powodować choroby:
- u kobiet - zapalenie szyjki macicy i narządów miednicy małej, zmiany nowotworowe, niepłodność, poronienia, przedwczesny poród;
- u dzieci zainfekowanych przy porodzie od matki - zapalenie spojówek, zapalenie płuc;
- u mężczyzn - zapalenie cewki moczowej, zapalenie jąder, najądrzy lub gruczołu krokowego.
Zakażenie często przebiega bezobjawowo, a jednocześnie może być przyczyną wielu poważnych schorzeń. Obecność tej bakterii w organizmie wykrywa się głównie metodą PCR, natomiast przeciwciała przeciwko Ch. trachomatis są oznaczane metodą ELISA lub immunofluorescencji pośredniej.

3. Mycoplasma genitalium
Mykoplazmy są małymi, nietypowymi bakteriami, bytującymi głównie na błonach śluzowych, które są pozbawione ściany komórkowej, co wpływa, między innymi na ich brak wrażliwości na antybiotyki beta-laktamowe. Mycoplasma genitalium (M. genitalium) jest przyczyną zapalenia cewki moczowej u mężczyzn, zapalenia błony śluzowej, szyjki macicy i jajowodów u kobiet oraz stanów zapalnych miednicy mniejszej. Powikłaniem zakażeń układu płciowego może być niepłodność.

Bakteria może być przekazywana poprzez bezpośredni kontakt, zwykle płciowy, z osobą zakażoną, wertykalnie z matki na płód (podczas porodu lub w macicy), a także przy przeszczepach narządów. Zakażenie osób z prawidłową odpornością zwykle ma przebieg lokalny i nie powoduje poważnej choroby. U osób z zaburzeniem układu odpornościowego, a szczególnie z defektem produkcji przeciwciał, M. genitalium może być przyczyną ciężkiego, rozsianego zakażenia.

Diagnostyka w latach 2014-2015 prowadzi ogólnopolską kampanię profilaktyczną pt. "Jestem kobietą i dbam o siebie".  Jest ona skierowana do kobiet, gdyż to zwykle one dbają o zdrowie całej rodziny. Na wiosnę tego roku zakończył się pierwszy etap kampanii, który był poświęcony samym kobietom.

Natomiast od 1 września do 30 listopada 2014 trwa etap poświęcony partnerom kobiet pt. "Jestem kobietą i dbam o partnera". Aby uzyskać bon z 70 procentową zniżką na badania dla swojego mężczyzny (np. w kierunku chorób układu moczowo-płciowego), kobiety powinny zarejestrować się na stronie kampanii http://www.kobieta.diagnostyka.pl/ i odpowiedzieć na pytanie "Dlaczego dbam o swojego mężczyznę?".

Autorka najciekawszej odpowiedzi wygra tygodniowy pobyt w Alpach Włoskich dla dwóch osób, natomiast kolejnych 10 kobiet uda się z partnerem na weekendowy pobyt w SPA. Oprócz tego dla uczestników konkursu przygotowano zestawy balneokosmetyków. Fundatorami nagród jest Biuro Podróży Wygoda Travel, Flora Pro.Activ oraz Balneokosmetyki z Malinowego Zdroju. Warto dodać, że w kolejnych etapach w 2015 r., kampania będzie skierowana do kobiet dbających o dzieci oraz o rodziców.

Nadesłał: agencja_PyRy