Zaparcia to jedne z najczęściej występujących dolegliwości układu pokarmowego. Szacuje się, że problem dotyczy niemal 30 proc. populacji (ok. 13 proc. w Polsce), a częstotliwość ich występowania nasila się po 65. roku życia. Zaparcia to wstydliwa dolegliwość, która często jest bagatelizowana, należy jednak pamiętać, że może ona stanowić objaw wielu niebezpiecznych chorób np. przewlekłego niedokrwienia jelit, cukrzycy czy nawet nowotworów jelita grubego. W jaki sposób uchronić się przed zaparciami i co robić, kiedy zauważymy u siebie występowanie tej dolegliwości?

Czym są zaparcia?

Zaparcia najczęściej oznaczają problemy z regularnym cyklem wypróżnień (mniej niż 3 razy w tygodniu) lub wiążą się z występowaniem twardego stolca, którego wydalaniu może towarzyszyć wysiłek i uczucie niepełnego wypróżnienia. Dodatkowo przy zaparciach mogą pojawić się również inne objawy, takie jak: wzdęcia, bóle głowy, czy nudności. Zaparcia częściej występują u kobiet i osób, które ukończyły 60. rok życia.

W zależności od głównej przyczyny występowania, wyróżniamy dwa rodzaje zaparć - idiopatyczne oraz wtórne. Pierwsza grupa dotyczy tych przypadków, które są spowodowane nieprawidłową funkcją i motoryką pracy jelita. Natomiast zaparcia wtórne mogą pojawiać się m.in. w konsekwencji przyjmowania leków (np. antydepresantów, preparatów żelaza czy leków przeciw nadciśnieniowych) lub występowania innych chorób (np. cukrzycy, zapalenia jelita i odbytnicy, niewydolności nerek czy nowotworów)². Czynniki wtórne stanowią jednak zdecydowaną mniejszość przyczyn występowania zaparć.

Często zaparcia mogą być również następstwem niewłaściwego stylu życia m.in.: braku aktywności fizycznej, picia zbyt małej ilości wody, stresu, a przede wszystkim niewłaściwego sposobu odżywiania.

Zaparcia - jaką dietę powinniśmy stosować?

Skuteczna walka z zaparciami w wielu przypadkach zależy głównie od nas samych. Podstawą skutecznego leczenia jest (często radykalna) zmiana diety, która zmniejsza ryzyko występowania tej dolegliwości m.in. poprzez poprawę perystaltyki (ruchy, które pozwalają przesuwać pożywienie z przełyku aż do końcowego odcinka układu pokarmowego).

„W profilaktyce i leczeniu zaparć kluczowa jest odpowiednio zbilansowana dieta, która pozwala dostarczać do organizmu wszystkie niezbędne składniki odżywcze - zarówno tłuszcze, białka, węglowodany i witaminy” - komentuje Klaudia Wiśniewska, dietetyk, ekspert kampanii „interAKTYWNIE po zdrowie”. „Bardzo ważne jest przyjmowanie odpowiedniej dawki błonnika pokarmowego – zapotrzebowanie zdrowej osoby dorosłej wynosi 25 gramów na dobę, jednak w przypadku zaparć warto aby dodatkowe ilości błonnika były stopniowo podawane w diecie. Błonnik zawarty jest głównie w owocach i warzywach, ale również w produktach zbożowych, orzechach czy siemieniu lnianym. Ponadto niezwykle istotna jest regularność posiłków – nasze dzienne zapotrzebowanie energetyczne należy podzielić w taki sposób, aby spożywać 4-5 posiłków, w regularnych odstępach czasowych. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi podstawę diety powinny stanowić przede wszystkim warzywa i owoce. W miarę możliwości należy korzystać z produktów surowych (jeśli są dobrze tolerowane) i sezonowych. Uzupełnieniem diety powinny być produkty zbożowe, będące cennym źródłem węglowodanów złożonych. Najkorzystniej jest wybierać produkty pełnoziarniste: pieczywo z mąki nisko oczyszczonej z ziarnami w środku, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy oraz kasze (jaglana, pęczak, gryczana). Warto również zwiększyć spożycie roślin strączkowych, które są także bogatym źródłem żelaza, cynku, miedzi i potasu oraz błonnika pokarmowego. Należy spożywać przynajmniej 1,5 litra wody w ciągu każdego dnia, a dobrą praktyką jest picie nawet 3 litrów. Szczególnie istotne jest zwiększenie podaży płynów, gdy pacjent zwiększa ilość błonnika w swojej diecie. Dodatkowo, powinniśmy unikać przyjmowania cukrów prostych, słodyczy, soli, produktów wysoko przetworzonych i tłuszczu pochodzenia zwierzęcego. Warto również podkreślić, że ryzyko występowania zaparć zmniejsza regularna aktywność fizyczna. Codzienny ruch nie oznacza męczących ćwiczeń – wybierzmy taką aktywność, która będzie sprawiać nam przyjemność. Zgodnie z rekomendacjami w ciągu tygodnia na aktywność fizyczną powinniśmy przeznaczyć 2,5 godziny” - dodaje.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Stosowanie się do powyższych zasad w większości przypadków może pozwolić zmniejszyć lub wyeliminować tę dolegliwość. Jeżeli mimo zmiany stylu życia nie zaobserwowaliśmy pozytywnych zmian, powinniśmy udać się do lekarza. Podstawą wizyty w gabinecie specjalistycznym będzie szczegółowy wywiad medyczny. Pacjent, u którego pojawiły się zaparcia, rzadko, ale może również zostać poddany fizykalnemu badaniu odbytu, które pozwoli potwierdzić lub wykluczyć ewentualne problemy związane z napięciem zwieracza odbytu, hemoroidami czy istnieniem owrzodzeń. Jeżeli jednak podstawowe badania nie pozwolą na określenie źródła dolegliwości, pacjent może być również poddany innym badaniom, takim jak: morfologia krwi odwodowej, stężenie hormonów tarczycy w surowicy, zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej, a w niektórych przypadkach również kolonoskopii. Leczenie polega na podaniu odpowiednich preparatów farmakologicznych (np. środków pobudzających czy osmotycznych).

Zmiany środowiska naturalnego spowodowane działalnością człowieka oraz styl życia mogą oddziaływać negatywnie na nasze zdrowie i samopoczucie, dlatego budowanie świadomości na temat zagrożeń, jakie niesie rozwój cywilizacji ma coraz większe znaczenie. „interAKTYWNIE po zdrowie” to innowacyjna kampania, której celem jest pokazywanie wpływu cywilizacji na nasz organizm oraz edukowanie w atrakcyjny i przystępny sposób na temat tego, jak kształtować właściwe codzienne nawyki, aby cieszyć się pełnią życia i zdrowia.

Akcję wspierają eksperci: psycholog Ewa Jarczewska-Gerc oraz dietetyk Klaudia Wiśniewska.

Organizatorem kampanii „interAKTYWNIE po zdrowie” jest firma Sanofi.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej: https://www.sanofi.pl/pl/o-nas/inicjatywy-wydarzenia/interaktywnie-po-zdrowie oraz na profilu SanofiPolska na Instagramie.