Choroby, która niespodziewanie może odebrać nam wszystko.

Zaburzenia mowy, wzroku, pogorszenie koordynacji ruchowej to tylko niektóre ze zniszczeń, jakie w naszym organizmie powoduje udar mózgu. – Najczęściej atakuje w nocy i może zostać niezauważony lub zbagatelizowany, co niestety zmniejsza szansę na całkowity powrót do zdrowia. Odpowiednia rehabilitacja w ciągu 24 godzin od porażenia znacząco zwiększa szansę na odzyskanie pełnej sprawności. Dlatego warto poświęcić kilka minut i poznać objawy udaru, by móc odpowiednio szybko interweniować gdy znajdziemy się w pobliżu porażonej osoby – wyjaśnia Aneta Fendorf, .

Czym jest udar mózgu?

Udar mózgu stanowi 80% wszystkich udarów. Jest bardzo poważną chorobą naczyniową mózgu, przez co w środowisku medycznym jest uznawany za jeden z najczęstszych przyczyn, prowadzących do dotkliwej ułomności pacjentów, a nawet śmierci. Z medycznego punktu widzenia udar mózgu polega na zwężeniu światła naczynia, które doprowadza krew do pewnego obszaru mózgu. Nie należy lekceważyć nawet najmniejszych objawów tej choroby. Im dłużej zwlekamy z udzieleniem odpowiedniej pomocy, tym mniejsze są szanse na wyjście z powikłań wynikających z udaru.  Umiejętność rozróżniania symptomów i udzielenie jak najszybszej pierwszej pomocy może uratować czyjeś życie. Występowanie udaru może powodować wiele różnych czynników. Najczęściej wymienianą przez ekspertów to podwyższony poziom cholesterolu, cukrzyca, otyłość czy choroby sercowo-naczyniowe, jak migotanie przedsionków lub nadciśnienie tętnicze. Ryzyko wystąpienia udaru zwiększa nadużywanie alkoholu, palenie papierosów i brak aktywności fizycznej. Pod uwagę należy wziąć również ogólne choroby naczyń, dnę moczanową czy zespół bezdechu sennego. Pacjenci, którzy mają problemy z zaburzeniami krzepnięcia i przebyli w przeszłości udar, narażeni są na ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Szczególnie ostrożne powinny być osoby po przebytych udarach lub u których w rodzinie ktoś z krewnych miał udar. Istotne są genetyczne uwarunkowania, które w dużej mierze wpływają na wystąpienie choroby. To pokazuje jak ważna jest profilaktyka w przypadku tego schorzenia. Na większość tych czynników mamy bezpośredni wpływ i możemy im zapobiegać lub je zwalczać.

Leczenie udaru

W ubiegłym roku Fundacja Udaru Mózgu opublikowała raport. Niestety, przywoływane w nim statystyki nie są optymistyczne. Zaledwie 27 proc. uczestników badania z czasem mogło podjąć pracę zarobkową, 56 proc. ze względu na zbyt duży uszczerbek na zdrowiu było zmuszonych do pozostania na rencie lub emeryturze. Według 53 proc. respondentów po udarze najtrudniejszy do zaakceptowania był fakt utraty sprawności fizycznej. U 70 proc. badanych pacjentów rozwinęła się także spastyczność poudarowa kończyn. Terminem tym określa się nadmierne i często bolesne napięcie mięśni, które może dotyczyć zarówno górnych, jak i dolnych kończyn (u 44 proc. ankietowanych spastyczność dotyczyła więcej niż jednej kończyny). Niestety nasza służba zdrowia nie jest gotowa na taką ilość pacjentów dotkniętych udarem mózgu. Rocznie problem ten dotyka 70 tys. Polaków. Dostęp do rehabilitacji jest ograniczony, dlatego najszybszą drogą do odzyskania pełnej sprawności może być odpowiedni sprzęt rehabilitacyjny. Warto pamiętać również o tym, że osoby po udarze mogą skorzystać z dofinansowania oferowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na zakup sprzętu rehabilitacyjnego lub ortopedycznego (są to między innymi wózki inwalidzkie, pionizatory, balkoniki i podpórki rehabilitacyjne, kule inwalidzkie). Pomocy bardzo często udzielają również Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (PCPR) oraz Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej (MOPS). Potwierdzają to statystyki. Połowa respondentów, biorąca udział w badaniu, dostęp do wczesnej rehabilitacji w Polsce oceniła źle lub bardzo źle. Dotyczy to także terapii neurologopedycznych (zaburzenia komunikacji zgłosiło 71 proc. ankietowanych). Po opuszczeniu oddziału udarowego aż 65 proc. respondentów miała problemy z dostępnością do terapii neurologopedycznych finansowanych przez państwo, a 51 proc. pacjentów korzystało z prywatnych terapii opłacanych z własnych pieniędzy.

Po wizycie w szpitalu rozpoczyna się okres rekonwalescencji. Czas i przebieg rehabilitacji, prowadzącej do odzyskania pełni sprawności uzależniony jest od stopnia porażenia kończy. Duże znaczenie ma również kondycja fizyczna samego poszkodowanego. W przypadku niedowładu ręki należy przede wszystkim pamiętać o zabezpieczeniu stawu barkowego. Jeśli pacjent cierpi na niedowład ręki, bardzo łatwo może uszkodzić wspomniany staw – choćby poprzez bezwładne opadanie kończyny górnej na bok ciała podczas jedzenia, chodzenia czy jazdy na wózku inwalidzkim. Można temu zapobiec w bardzo prosty sposób, zaopatrując się w odpowiednie ortezy, obejmujące bark i ramię. W przeciwieństwie do temblaków, ortezy zapobiegają wyślizgnięciu się ramienia i powstaniu kontuzji w obrębie obręczy barkowej. - Jeśli chodzi o inny sprzęt ortopedyczny dla osób po udarze, które są dotknięte niedowładem ręki, to warto zainteresować się stabilizatorem odcinka łokciowego lub ortezą na nadgarstek. Oba te elementy zakładane na przykład podczas jedzenia czy czytania (kiedy ręka opiera się na jakiejś powierzchni – na przykład na stole) zabezpieczają stawy ręki przed niekontrolowanym opuszczeniem kończyny górnej, a tym samym przed jej uszkodzeniem - wymienia Aneta Fendorf. Ważne jest to by chory jak najszybciej odzyskał pełną sprawność. Dlatego sprzęt rehabilitacyjny dla osób po udarze mózgu powinien wpływać przede wszystkim na poprawę siły mięśni. Opiekun może zaopatrzyć się w różne modele sprzętu – od piłeczki do uciskania dłonią, aż po rotor, umożliwiający zarówno rehabilitację górnych, jak i dolnych kończyn. Należy jednak być ostrożnym, jeśli chory wykonuje ruchy spastyczne – wtedy ćwiczenia na siłę i koordynację mięśni mogą nie przynosić tak spektakularnych efektów.

Rekonwalescencja

Chory po udarze mózg ulega rozległym uszkodzeniem. Mogą występować problemy ze sprawnością intelektualną, widzeniem, artykułowaniem wyrazów, a także ze sprawnością fizyczną. Z tego powodu rehabilitacja powinna rozpocząć się od razu po odzyskaniu sił przez pacjenta. Powrót do pełnej sprawności wiąże się z intensywnymi ćwiczeniami prowadzonymi przez logopedów i rehabilitantów już kilka dni po przebytym udarze. - Najlepszym rozwiązaniem dla osób po udarze, które chcą wrócić do pełnej sprawności fizycznej, jest podjęcie działań rehabilitacyjnych w specjalnie przystosowanych do tego celu ośrodkach. Niestety kolejki oczekujących są naprawdę długie, a w przypadku niesprawności spowodowanej przez przebyty udar mózgu, czas odgrywa kluczową rolę. Dobrze jest więc pomyśleć o sprzęcie rehabilitacyjnym oraz ortopedycznym, który będzie można wykorzystywać w domowym zaciszu, a także podczas zajęć z rehabilitantem w szpitalu. – dodaje Fendorf. Dla osób po udarze mózgu, u których niedowład obejmuje jedną lub obie nogi, należy pomyśleć o wózku inwalidzkim bądź o odpowiednio dobranych kulach czy balkoniku. Każdy z tych sprzętów pozwala choremu na usamodzielnienie się w pewnym stopniu, a to z kolei wpływa pozytywnie na jego psychikę oraz motywację do dalszych ćwiczeń. Chód osoby po udarze jest bardzo „niezdarny” i niepewny, czasami trzeba się go na nowo nauczyć. W związku z tym idealnym sprzętem rehabilitacyjnym dla osób po udarze jest na przykład podpórka, pionizator bądź parapodium. Urządzenia stymulują kończyny chorego do pracy, a tym samym wzmacniają jego wiotkie mięśnie. Regularne ćwiczenia z użyciem pionizatora czy parapodium to świetny sposób na rehabilitację w domowym zaciszu, pod okiem opiekuna bądź najbliższych członków rodziny. Jednym z najbardziej wartościowych urządzeń tego typu jest  unikatowy pionizator do ponownej nauki chodu. Korzystając ze sprzętu rehabilitacyjnego dla osób po udarze, nie wolno zapominać oczywiście o odpoczynku, w trakcie którego mięśnie mają szansę się zregenerować (na przykład po kilku godzinach intensywnych zajęć fizycznych). Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów, którzy cierpią z powodu ruchów spastycznych – muszą oni bowiem wkładać ogromny wysiłek w opanowanie niekontrolowanych zrywów mięśni.

 Udar mózgu stanowi ogromne niebezpieczeństwo dla naszego organizmu, dlatego kluczowe dla dalszego zdrowia pacjenta jest umiejętne rozpoznania jego symptomów oraz podjęcie błyskawicznego  leczenia. Najważniejsze jest to, aby nie stracić ani jednej cennej sekundy i jak najszybciej przetransportować poszkodowanego do szpitala, gdzie stopniowo będzie dochodził do siebie dzięki rehabilitacji.