Działania edukacyjne są szczególnie istotne wówczas, kiedy współpraca pacjenta z lekarzem i zmiana dotychczasowego stylu życia jest jednym z podstawowych warunków osiągnięcia sprawności porównywalnej do tej sprzed choroby. Tak dzieje się w przypadku chorób układu krążenia, które stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce[1].

Ostre zespoły wieńcowe, zwane potocznie zawałami, najczęściej dotykają osób będących w grupie wiekowej 50-74 lata[2]. Coraz częściej problem ten dotyczy również ludzi młodych, aktywnych zawodowo. O ile postęp w kardiologii interwencyjnej sprawił, że śmiertelność z powodu OZW od początku lat dziewięćdziesiątych zmniejszyła się aż o 30%[3], o tyle ciągle nierozwiązanym problemem pozostaje zbyt wysoka śmiertelność wśród osób po zawale. Według statystyk jest to ponad 15% zgonów w ciągu roku od wystąpienia zawału, do ponad 33% zgonów w ciągu kolejnych 4 lat[4]. Sytuacja ta mogłaby ulec zmianie, gdyby sami pacjenci mieli pełniejszą wiedzę na temat roli wtórnej prewencji kardiologicznej w procesie powrotu do zdrowia. 

Dużym problemem, w przypadku osób po zawale mięśnia sercowego, jest poziom edukacji. Chorzy bardzo często nie zdają sobie sprawy z podwyższonego ryzyka kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych. Poza tym, kiedy następuje okres lepszego samopoczucia odstawiają leki, nie konsultując tej decyzji z lekarzem. Stąd niezwykle ważne jest, aby uświadamiać pacjentom istotną rolę stosowania się do zaleceń lekarzy i to nie tylko pod kątem farmakoterapii, ale również utrzymania odpowiednio zbilansowanej diety, przeprowadzania regularnych badań kontrolnych czy chociażby zaprzestania palenia - mówi prof. UJ, dr hab. med. Dariusz Dudek, Przewodniczący Asocjacji Interwencji Sercowo-Naczyniowych PTK.

Tymczasem nadal brakuje zintegrowanych działań edukacyjnych skierowanych do pacjentów, którzy przeszli zawał. Często jedynymi informacjami na temat dalszego postępowania są te uzyskane w szpitalu. Brak kompleksowego działania sprawia, że pacjenci nawet jeśli wiedzą, że powinni zmienić swój styl życia, to nie znają powodów dla których powinni to zrobić. Ta ograniczona wiedza rodzi sytuacje, w których pacjenci w okresie lepszego samopoczucia przestają stosować się do zaleceń lekarskich- odstawiają leki, powracają do wcześniejszych nawyków życiowych negatywnie wpływających na ich kondycję zdrowotną.

Z myślą o pacjentach, którzy przeszli zawał serca opracowane zostały materiały edukacyjne, na które składają się: poradnik edukacyjny, karta pacjenta, książeczka do zapisywania wyników badań, płyta z filmem prezentującym propozycje ćwiczeń dla pacjentów po zawale oraz muzyką relaksacyjną. Każdy z przygotowanych materiałów stanowi niezwykle ważny zbiór zaleceń, w procesie stopniowego powrotu do pełniejszej sprawności. Poradnik edukacyjny stanowi kompendium wiedzy na temat tego, jak żyć po zawale - począwszy od informacji dotyczących konieczności zażywania leków przepisanych przez lekarza, wykonywania badań kontrolnych, pomiaru ciśnienia, poziomu cholesterolu i cukru, a skończywszy na rehabilitacji, zmianie stylu życia i diety. Na płycie natomiast przedstawione zostały propozycje ćwiczeń, zarówno do samodzielnego wykonywania, jak i tych prowadzonych w specjalistycznych gabinetach rehabilitacyjnych. Istotną częścią materiałów, zwłaszcza dla pacjentów w okresie trzydziestu pierwszych dni po zawale, jest dzienniczek, w którym zapisywane są wszystkie wyniki badań niezwykle pomocne dla kontroli stanu zdrowia. Integralną częścią całego zestawu jest karta, na której zapisane mogą być dane pacjenta po zawale, pozwalające nie tylko zidentyfikować osobę, ale również uzyskać pierwsze niezbędne informacje na temat dotychczasowego leczenia.

Wszystkie materiały zostały opracowane we współpracy z kardiologami, rehabilitantami kardiologicznymi, dietetykiem oraz seksuologiem. Mają one na celu zwrócenie uwagi na konieczność stosowania się do zaleceń lekarskich w różnych aspektach leczenia.  Materiały dostępne są w ośrodkach kardiologii interwencyjnej, zwłaszcza oddziałach intensywnej terapii kardiologicznej oraz w ośrodkach rehabilitacji. Można je również pobrać ze strony www.niezawal.pl.

Materiały opracowane zostały w ramach ogólnopolskiej akcji edukacyjnej „Nie zawal! Wybierz życie", która ma na celu edukację zarówno pacjentów po przebytym zawale, jak i środowiska medycznego, w zakresie konieczności podejmowania działań zmierzających do redukcji śmiertelności w fazie poszpitalnej ostrych zespołów wieńcowych. Opiekę merytoryczną nad akcją objęło Polskie Towarzystwo Kardiologiczne.[1] Rocznik Demograficzny, GUS, 2010

[2] Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych PL-ACS, www.rejestrozw.republika.pl

[3] ibidem

[4] ibidem