Najnowsze badania pokazują, że zaburzenia w metabolizmie choliny mogą 8-krotnie zwiększać ryzyko wystąpienia zespołu Downa u dzieci. Ten fakt podkreślali czołowi polscy specjaliści z zakresu ginekologii, położnictwa, dietetyki, żywności i żywienia człowieka, oraz prof. Steven Zeisel – światowej sławy ekspert w zakresie epigenetyki, podczas posiedzenia interdyscyplinarnego zespołu ekspertów, które miało miejsce 14 grudnia 2017r. w Warszawie.  

Cholina to organiczny związek chemiczny o kluczowym znaczeniu dla ludzkiego organizmu. Jej suplementacja jest szczególne istotna dla kobiet w ciąży, ponieważ już od momentu pierwszych podziałów komórek w macicy wpływa na prawidłowy rozwój dziecka, a także na funkcjonowanie łożyska i wątroby przyszłej mamy. Jak pokazują wieloletnie badania prowadzone przez amerykańskich naukowców, cholina może być także ważnym narzędziem wspierającym terapię osób z autyzmem i zespołem Downa. Badania wykazały, że podaż choliny może usprawniać powstawanie sieci neuronów, funkcjonowania pamięci w zwierzęcym modelu zespołu Downa oraz poprawiać zachowania społeczne w modelu autyzmu dziecięcego.

Czy niedobory choliny mogą powodować wystąpienia autyzmu i zespołu Downa?

Naukowcy zajmujący się epigenetyką, czyli dziedziczeniem poza genami, dowodzą, że geny otrzymywane od rodziców tylko w niewielkim stopniu mają wpływ na to, jak zdrowe będzie ich dziecko. Tylko w 20 proc. geny, które dzieci otrzymują od swoich rodziców, decydują o ich przyszłym zdrowiu. Pozostałe 80 proc. to wpływ czynników zewnętrznych, m.in. związanych ze środowiskiem i dietą przodków. Niezwykle ważne są czynniki zewnętrzne, takie jak stan zdrowia obojga rodziców, ich styl życia, narażenie na kontakt z toksynami środowiskowymi, a przede wszystkim sposób odżywiania przyszłej mamy. Dlatego tak ważna jest cholina, odgrywająca niebagatelną rolę w rozwoju naszego organizmu, wspomagająca funkcjonowanie układu nerwowego i warunkująca prawidłowy rozwój mózgu dziecka. Tymczasem okazuje się, że większość kobiet ciężarnych w Europie i Stanach Zjednoczonych ma niedobory choliny. Szacuje się, że 90% kobiet z krajów wysoko rozwiniętych jest nimi dotknięta.  Nieliczne badania spożycia choliny przez polskie kobiety ciężarne także wskazują na podobny odsetek niedoborów.  Specjaliści podkreślają, że to może zwiększyć ryzyko wad rozwojowych u dziecka.

Cholina jest bardzo ważną substancją. Dostarcza tzw. grupę metylową, a jej brak zmienia permanentnie oznakowanie kodu genetycznego czy sieci DNA. Zmienia także procesy metaboliczne zachodzące w ciele ludzkim do końca naszego życia. Jeśli dzieci nie otrzymują odpowiedniej ilości choliny, nie rozwijają się prawidłowo – czy to w okresie ciąży, czy w okresie karmienia piersią – wyjaśnia prof. Steven Zeisel, dyrektor Nutrition Research Institute z University of North Carolina.

Cholina – substancja na wagę zdrowia  

Powszechnie wiadomo, że zbyt mała ilość kluczowych substancji odżywczych (np. kwas foliowy, cholina) w organizmie kobiety ciężarnej może doprowadzić do licznych zaburzeń u rozwijającego się dziecka. Badania wykazują, że ryzyko wystąpienia zespołu Downa wzrasta 8 – krotnie w przypadku zaburzeń przetwarzania choliny w organizmie. U kobiet, które urodziły dziecko z zespołem Downa stwierdzono, m.in. zaburzenia aktywności enzymów szlaku choliny i betainy, które podnoszą ryzyko rozwoju zespołu Downa. Dotychczas wiedza ta nie była tak rozpowszechniona i nie zdawano sobie sprawy z tego, że powiązanie sięga tak daleko. Powoli się to jednak zmienia.

Niedobory choliny mogą się przekładać na zaburzenia rozwoju ciąży. Mogą zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu, nieprawidłowego rozwoju dziecka, a także mieć związek z występowaniem ryzyka aberracji chromosomowych. To funkcja zaburzeń rozdziału chromosomów, która może być jedną z przyczyn tej bardzo poważnej patologii. Gdybyśmy upowszechnili wiedzę, że za pomocą suplementacji choliny można ośmiokrotnie zmniejszyć ryzyko występowania zespołu Downa, byłaby to jedna z najważniejszych rzeczy w profilaktyce perinatologicznej, którą moglibyśmy w najbliższym czasie osiągnąć – podkreśla prof. Romuald Dębski, położnik i ginekolog.

Aberracje chromosomowe to zaburzenia w liczbie lub strukturze chromosomów. Jedne z najczęściej występujących aberracji to zespół Downa i zespół Edwardsa. Właściwy poziom choliny w okresie ciąży odpowiada za prawidłowy rozwój płodu i może zmniejszać w ten sposób ryzyko powstawaniu wspomnianych wad rozwojowych. Dr Mellott z Boston University podczas badań na modelu zwierzęcym odkryła związek między niedoborem choliny i autyzmem. Deficyty choliny w czasie ciąży i laktacji łączą się z wystąpieniem cech autystycznych, takich jak zaburzenia interakcji społecznych czy zaburzenia komunikacji.

Jak suplementować cholinę?

Według zaleceń Amerykańskiego Instytutu Medycyny, kobiety ciężarne powinny otrzymywać dziennie 450 mg choliny na dobę, natomiast mamy karmiące piersią aż 550 mg. W oparciu o dostępne dane naukowe w czerwcu 2017 Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne zarekomendowało, aby wszystkie preparaty dla przyszłych mam zawierały cholinę.  Dostarczenie odpowiedniej ilości choliny jest bardzo trudne. Aby uzupełnić zapotrzebowanie organizmu na ten składnik, przyszła mama powinna zjeść dziennie ponad 3 jajka, około 1,5 kg tuńczyka, 2 kg szpinaku lub pszenicy albo nieco ponad 0,6 kg pistacji. Jednocześnie wrogami choliny są: wysoka temperatura i powszechnie stosowany cukier, alkohol i kawa. Dlatego eksperci zalecają suplementowanie tego składnika.

Do 1998 roku nie wiedzieliśmy o tym, że cholina jest niezbędnym składnikiem odżywczym. Dopiero później moja grupa badawcza oraz inni badacze udowodnili, że brak tego składnika w diecie uniemożliwia prawidłowy rozwój dzieci oraz ma poważne, negatywne konsekwencje zdrowotne u osób dorosłych – konkluduje prof. Steven Zeisel.

Właściwa suplementacja choliny procentuje również w dorosłym życiu. Prof. Steven H. Zeisel, dyrektor Instytutu Badań nad Żywieniem oraz Żywieniowego Centrum Badań nad Otyłością na Uniwersytecie Północnej Karoliny, wraz ze swoim zespołem badawczym dowiódł, że cholina sprzyja prawidłowemu rozwojowi myślenia i zdolności poznawczych. Naukowcy stwierdzili, że dzięki suplementacji choliny zachodzą znaczne zmiany ilościowe neuronów w mózgu, a dokładniej w hipokampie – niewielkiej strukturze ulokowanej w płacie skroniowym. Ta część mózgu odpowiedzialna jest między innymi za utrwalanie wspomnień w pamięci długotrwałej, orientację przestrzenną oraz proces uczenia się. Dlatego warto dbać o odpowiedni poziom choliny w organizmie na każdym etapie naszego życia.

Bibliografia

1.     K. Drews, Aktywne wspomaganie szlaku folianów – Epigenetyczne wpływy choliny i witaminy B₁₂ na rozwój ciąży, Ginekol Pol. 2015, 86, 940-946

2.     S. H. Zeisel, Żywienie podczas ciąży - uzasadnienie dla włączenia źródła choliny, International Journal of Women’s Health 2013:5 193–199

3.     Xinyin Jiang, Allyson A. West, and Marie A. Caudill, Syplamentacja choline matki: Żywieniowe podejście dla poprawy zdrowia dziecka, Trends in Endocrinology and Metabolism 2014; 25(5):263-73

4.     Prof. dr hab. n. med. A. Seremak-Mrozikiewicz, Etiologia Zespół Downa. Znaczenie wariantów genetycznych metabolizmu choliny, Opracowane na podstawie: Jaiswal SK, Sukla KK, Chauhan A, Lakhotia AR, Kumar A, Rai AK. Choline metabolic pathway gene polymorphisms and risk for Down syndrome: An association study in a population with folate-homocysteine metabolic impairment. Eur J Clin Nutr. 2016, 1-6.

5.     Jaiswal SK, et al. Eur J Clin Nutr. 2016, 1-6.

6.     Prof. dr hab. n. med. Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

7.     Xinyin Jiang, Allyson A. West, and Marie A. Caudill

8.     Francy B. C. Vennemann, Sofia Ioannidou et al. Spożycie z dietą choliny oraz jej źródła w pożywieniu w populacjach krajów europejskich, British Journal of Nutrition, doi:10.1017/S0007114515003700

9.     Stanowisko American Medical Association w sprawie choliny u ciężarnych, International Journal of Women’s Health 2013:5 193–199